Był bohaterem czy zdrajcą? Wokół biografii Stanisława Twardowskiego

Historyk Marcin Lisiecki (na zdjęciu) w dniu 17 czerwca br. przybliżył biografię Stanisława Twardowskiego. Spotkanie miało na celu podzielenie się dylematami badawczymi, które pojawiają się, gdy zaczyna się analizować życie i działalność rolnika z Oleszna. Tytuł spotkania brzmiał: Stanisław Twardowski – bohater czy zdrajca?

To uczestnicy spotkań z cyklu „Ciekawość świata” zgłosili zapotrzebowanie na taki temat – zainteresowało ich życie Stanisława Twardowskiego i chcieli się więcej o nim dowiedzieć.

W przygotowanej prezentacji pan Lisiecki podzielił się unikalnymi materiałami, do których uzyskał dostęp w Instytucie Pamięci Narodowej w Bydgoszczy, wnosząc nowe szczegóły do dotychczas posiadanej przez mieszkańców wiedzy. Zobaczyliśmy m.in. fotografie „bandy Twardowskiego”, czyli tych rolników, którzy razem z nim współpracowali. W spotkaniu uczestniczyły osoby z terenu, na którym działał Stanisław Twardowski, jego byli sąsiedzi, mieszkańcy gminy Kcynia, Gołańcz i Wągrowiec.

Historyk wskazywał na trudności, jaki pojawiają się przy próbie oceny działań Stanisława Twardowskiego. Twardowski był postrzegany w sposób bardzo skrajny. Opowiadał o spotkaniach z mieszkańcami miejscowości, w których działał Twardowski, którzy oceniali jego działalność jednoznacznie negatywnie, nazywając go „bandytą”. Twardowski po wojnie był przeciwnikiem zakładanych spółdzielni produkcyjnych. Jak podkreślał w swojej wypowiedzi Zbigniew Grabowski, badacz historii Wapna i okolic, zajmujący się historią lokalną, „Twardowski zaburzał spokój”.

Marcin Lisiecki wskazywał, że w tym obszarze niezbędne są dalsze prace badawcze, utrudnione faktem, że wielu bezpośrednich świadków wydarzeń (choćby obławy na Twardowskiego, jaka miała miejsce w grudniu 1952 roku w Łankowicach) nie ma już wśród żywych. Przedstawił okoliczności zatrzymania Twardowskiego w miejscowości Kujawki, które to aresztowanie odbyło się przy udziale mieszkańców. 

Marcin Lisiecki wskazywał na te szczegóły z biografii Twardowskiego (wychowywanie się bez ojca, dezercja z armii), które mogły mieć wpływ na ukształtowanie jego charakteru i mogłyby w pewnym stopniu tłumaczyć późniejsze decyzje i zachowania. Twardowski przyszedł na świat 16.10.1901 r. w Łeknie. Ojciec wyemigrował do USA i wszystko wskazuje na to, że nie utrzymywał kontaktu z rodziną. Stanisław Twardowski najmował się do pracy u innych gospodarzy, w ten sposób nawiązując kontakty, które przydały mu się w późniejszej działalności. Po tym, jak 28 grudnia 1952 roku został ujęty w Kujawkach, po procesie został skazany na śmierć w dniu 14 listopada 1953 r. Nie skorzystano z prawa łaski.  

Tekst: Justyna Makarewicz/Dźwiękowe Archiwum Kcyni